جهان پر از اطلاعات حسی است که از طریق حواس مختلف مانند بینایی، شنوایی، لامسه، بویایی و چشایی به مغز ما می‌رسد. مغز ما این اطلاعات را پردازش می‌کند و به ما کمک می‌کند تا محیط اطراف خود را درک کرده و به آن پاسخ دهیم. اختلال یکپارچگی حسی (SPD) اختلالی در پردازش اطلاعات حسی است که می‌تواند بر عملکرد و کیفیت زندگی افراد در هر سنی تاثیر بگذارد. این اختلال در کودکان بیشتر شایع است و تخمین زده می‌شود که حدود 5 تا 16 درصد از کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در کودکان مبتلا به اختلال یکپارچگی حسی، مغز به طور صحیح اطلاعات حسی را پردازش نمی‌کند. این امر می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی در زمینه‌های مختلفی مانند مهارت‌های حرکتی، مهارت‌های اجتماعی، یادگیری و رفتار شود. در ادامه به صورت دقیق تر و تخصصی تر به بررسی کاردرمانی اختلال یکپارچگی حسی خواهیم پرداخت.
علائم اختلال یکپارچگی حسی
علائم این اختلال در افراد مختلف متفاوت است، اما به طور کلی می‌توان آنها را در سه دسته حسی-حرکتی، پردازش حسی و تنظیم رفتاری طبقه بندی کرد که در ادامه آنها را بررسی خواهیم کرد.
علائم حسی-حرکتی
- مشکل در هماهنگی و تعادل
- دست و پا چلفتی بودن
- مشکل در نوشتن و نقاشی
- عدم تمایل به فعالیت‌های ورزشی
علائم پردازش حسی
- حساسیت به نور، صدا، بو یا لمس
- مشکل در تمرکز و توجه
- مشکل در یادگیری
- عدم تمایل به برقراری ارتباط با دیگران
علائم تنظیم رفتاری
- بیش فعالی یا کم فعالی
- impulsivity
- نوسانات خلقی
- اضطراب و افسردگی
تشخیص اختلال یکپارچگی حسی
تشخیص اختلال یکپارچگی حسی اغلب توسط تیم‌های چند تخصصی از جمله پزشکان عمومی، کاردرمانگران، پزشکان نوزادان و روانپزشکان صورت می‌گیرد. این تشخیص بر اساس بررسی از نظر تاریخچه پزشکی، مصاحبه با والدین و کودک و ارزیابی‌های فیزیکی و روانشناختی صورت می‌پذیرد. در این فرآیند، تخصصی ترین بخش توسط توانبخشی ها انجام می‌شود، زیرا آنها با استفاده از ابزارهای تشخیصی متنوعی مانند مقیاس‌های استاندارد، تست‌های عملکردی و مشاهده مستقیم از رفتارهای کودک، میزان و نوع اختلال حسی را ارزیابی می‌کنند.
پس از ارزیابی اولیه، اگر شکوفایی اختلال یکپارچگی حسی به نظر بیاید، اطلاعات بیشتری با استفاده از ابزارهای تشخیصی نظیر مقیاس‌های استاندارد و تست‌های روانشناختی جمع‌آوری می‌شود. برخی از این ابزارها شامل مقیاس‌هایی هستند که به عنوان پرسشنامه‌ها یا فرم‌های مشاهده برای ارزیابی رفتارهای حسی، رفتارهای ارتباطی، و عملکرد حرکتی کودکان استفاده می‌شوند. این مراحل ارزیابی کامل به تخصص و دقت بالا نیاز دارد تا در نهایت به تشخیص صحیح اختلال یکپارچگی حسی برسیم و برنامه درمانی متناسبی برای کودکان تدارک داده شود.
رویکرد های کاردرمانی اختلال یکپارچگی حسی
همانطور که قبلاً ذکر شد، کاردرمانی یکی از موثرترین روش‌های درمان اختلال یکپارچگی حسی (SPD) است. کاردرمانگران با استفاده از رویکردهای مختلف به افراد دارای اختلال یکپارچگی حسی کمک می‌کنند تا مهارت‌های پردازش حسی خود را ارتقا دهند و به این ترتیب عملکرد و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. در ادامه به طور مفصل تر به برخی از رویکردهای کاردرمانی در درمان اختلال یکپارچگی حسی می پردازیم:
رویکرد حسی-حرکتی
این رویکرد بر تحریک سیستم‌های حسی مختلف، به ویژه حس عمقی و حس لامسه تمرکز دارد. کاردرمانگران از طریق فعالیت‌های مختلف مانند بازی‌های حسی، فعالیت‌های تعادلی و هماهنگی و فعالیت‌های مربوط به مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت به کودک کمک می‌کنند تا حس عمقی و حس لامسه خود را تقویت کند.
رویکرد شناختی-رفتاری
این رویکرد بر کمک به کودک برای درک و مدیریت علائم خود تمرکز دارد. کاردرمانگران از طریق تکنیک‌های مختلف مانند آموزش شناختی، بازسازی شناختی و درمان شناختی-رفتاری به کودک کمک می‌کنند تا افکار و احساسات خود را در مورد علائم اختلال یکپارچگی حسی مدیریت کند و به این ترتیب عملکرد خود را در محیط‌های مختلف ارتقا دهد.
رویکرد جامع
این رویکرد به تمام جنبه‌های زندگی فرد دارای SPD، از جمله مهارت‌های حسی-حرکتی، مهارت‌های اجتماعی، مهارت‌های یادگیری و مهارت‌های زندگی روزمره توجه می‌کند. کاردرمانگران با استفاده از این رویکرد به کودک کمک می‌کنند تا در تمام زمینه‌های زندگی خود به طور مستقل و کارآمد عمل کند.
مداخلات کاردرمانی در اختلال یکپارچگی حسی
فعالیت‌های مربوط به حس عمقی
بازی با خمیر بازی: این فعالیت به کودک کمک می‌کند تا حس عمقی دست‌های خود را تقویت کند و به این ترتیب مهارت‌های حرکتی ظریف خود را بهبود بخشد.
بازی با شن و ماسه: این فعالیت به کودک کمک می‌کند تا حس عمقی دست‌ها و پاهای خود را تقویت کند و به این ترتیب تعادل و هماهنگی خود را بهبود بخشد.
فعالیت‌های مربوط به تاب خوردن، پریدن و لی لی کردن: این فعالیت‌ها به کودک کمک می‌کند تا حس عمقی خود را تقویت کند و به این ترتیب در انجام فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن و دویدن پیشرفت کند.
فعالیت‌های مربوط به حس لامسه
بازی با اشیاء با بافت های مختلف: این فعالیت به کودک کمک می‌کند تا حس لامسه خود را عادت کند و به این ترتیب حساسیت او به لمس را کاهش دهد.
فعالیت‌های مربوط به نقاشی با انگشتان دست: این فعالیت به کودک کمک می‌کند تا حس لامسه دست‌های خود را تقویت کند و به این ترتیب مهارت‌های حرکتی ظریف خود را بهبود بخشد.
ماساژ: ماساژ به کودک کمک می‌کند تا حس لامسه خود را عادت کند و به این ترتیب آرامش خود را افزایش دهد.
فعالیت‌های مربوط به تعادل و هماهنگی
بازی با توپ: این فعالیت به کودک کمک می‌کند تا تعادل و هماهنگی خود را بهبود بخشد.
فعالیت‌های مربوط به راه رفتن روی خط مستقیم و عبور از موانع: این فعالیت‌ها به کودک کمک می‌کند تا تعادل و هماهنگی خود را بهبود بخشد و به این ترتیب در انجام فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن و دویدن پیشرفت کند.
فعالیت‌های مربوط به یوگا و پیلاتس: این فعالیت‌ها به کودک کمک می‌کند تا تعادل و هماهنگی خود را بهبود بخشد و به این ترتیب انعطاف‌پذیری خود را افزایش دهد.
فعالیت‌های مربوط به تنظیم رفتاری
آموزش تکنیک‌های تنفسی: این تکنیک‌ها به کودک کمک می‌کنند تا اضطراب خود را کنترل کند و به این ترتیب در محیط‌های مختلف اجتماعی و آموزشی عملکرد بهتری داشته باشد.
آموزش تکنیک‌های حل مسئله: این تکنیک‌ها به کودک کمک می‌کنند تا مشکلات خود را حل کند و به این ترتیب اعتماد به نفس خود را افزایش دهد.
بازی‌های اجتماعی: این بازی‌ها به کودک کمک می‌کنند تا مهارت‌های اجتماعی خود را ارتقا دهد و به این ترتیب با دیگران ارتباط برقرار کند.
کاردرمانگران هینا کلینیک با استفاده از دانش و تجربه خود، بهترین فعالیت‌ها را برای هر فرد انتخاب می‌کنند و به او کمک می‌کنند تا بر چالش‌های اختلال یکپارچگی حسی غلبه کرده و زندگی بهتری داشته باشد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد خدمات کار درمانی کودکان در غرب تهران توسط هینا کلینیک با کارشناسان تماس بگیرید.
تاثیر کاردرمانی بر بهبود عملکرد و کیفیت زندگی
تاثیر کاردرمانی بر بهبود عملکرد و کیفیت زندگی افراد مبتلا به اختلال یکپارچگی حسی بسیار قابل توجه است. در طول جلسات کاردرمانی، افراد به وسیله فعالیت‌های مرتبط با حس عمقی، حس لامسه، و هماهنگی، بهبود مهارت‌های حسی و حرکتی خود را تقویت می‌کنند. این فعالیت‌ها به کودکان کمک می‌کند تا احساس اعتماد به نفس بیشتری به دست آورند و بتوانند در مواقع مختلف زندگی خودشان، مانند در محیط مدرسه یا بازی با دوستان، بهتر عمل کنند.
علاوه بر بهبود مهارت‌های حسی و حرکتی، کاردرمانی همچنین می‌تواند تأثیر مثبتی بر مهارت‌های اجتماعی و رفتاری افراد داشته باشد. با بهبود این مهارت‌ها، افراد قادرند بهتر با محیط اطراف خود ارتباط برقرار کرده و به صورت موثرتری در فعالیت‌های گروهی شرکت کنند. این افزایش در مهارت‌های اجتماعی می‌تواند باعث افزایش اعتماد به نفس و احساس رضایت شخصی شود، که در نهایت منجر به بهبود کیفیت زندگی و ارتقای رضایتمندی از زندگی می‌شود.